Mowa zależna w języku angielskim wydaje się być sztandarowa zmorą maturzystów i osób podchodzących do najróżniejszych egzaminów z angielskiego. Wbrew pozorom temat ten jest jednak całkiem logiczny… i przydatny w plotkowaniu!
Chcesz opowiedzieć koleżance, co on powiedział?
Chcesz wyjaśnić koledze, co ona o nim myśli?
Nie obejdzie się bez mowy zależnej!
Co to jest mowa zależna w języku angielskim?
Mowa zależna w języku angielskim (reported speech), znana również jako następstwo czasów, to wszystkie te zdania zaczynające się od „on powiedział że…”, „ona zapytała czy…”.
W zdaniach tych przytaczamy, czy też raportujemy czyjąś wypowiedź (stąd po angielsku mowa zależna to reported speech właśnie). Dokładnie to, czego dobra plotka potrzebuje!
Jedyny problem z mową zależną w języku angielskim polega na tym, że tworzy się ją inaczej niż w języku polskim. Jeśli nie osłuchaliśmy się wystarczająco dobrze z językiem angielskim, lub zapomnieliśmy zastosować wyuczone regułki gramatyczne, nasza polska intuicja językowa tutaj akurat sprowadzi nas na manowce.
Dlatego zacznijmy od początku:
Jak używamy mowy zależnej w języku polskim?
Zobaczmy jak w tych pięciu przypadkach jak wygląda mowa zależna w języku polskim:
a) „Chcę banana”. → Ona powiedziała, że chce banana.
b) „Ożenię się z Tobą”. → On obiecał, że się z nią ożeni.
c) „Kasia miała ładny biust”. → On wspominał, że Kasia miała ładny biust.
d) „Palenie papierosów nie jest dobrym pomysłem”.
→ Mój lekarz zawsze mi radzi, że palenie papierosów nie jest dobrym pomysłem.
e) „Niemożliwe!”. → A łyżka na to „niemożliwe!”
W każdym z tych przypadków, w drugim zdaniu (które jest właśnie tą słynną mową zależną) wiele się nie zmienia. Co najważniejsze z naszego punktu widzenia, w języku polskim w owie zależnej nie zmienia się czas.
Jak zaraz zobaczymy mowa zależna w języku angielskim rządzi się zupełnie innymi prawami.
Czytaj również: Dlaczego nauka języka angielskiego jest prosta?
Jak wygląda mowa zależna w języku angielskim?
Zobaczmy teraz jak wygląda sytuacja, jeśli przetłumaczymy te zdania na język angielski:
a) „I want a banana”. → She said she wanted a banana.
b) „I will marry you”. → He promised he would marry her.
c) „Kasia had nice breasts”. → He remembered that Kasia had had nice breasts.
d) „Smoking cigarettes is not a good idea”.
→ My doctor always advises me that smoking is not a good idea.
e) „It’s impossible”. → And the spoon goes like „It’s impossible!”
Jak zapewne zauważyliście już w pierwszych trzech zdaniach, coś się nam tutaj komplikuje z czasami. A wspominamy tu tylko o trzech z dwunastu angielskich czasów. Ale o tym za chwilę. Zacznijmy od sytuacji najprostszej, czyli od końca:
Mowa zależna: Przypadek e – dosłowne cytowanie
Najprostszym co się nam może przytrafić jest dosłowne cytowanie czyjejś wypowiedzi. Jedyne o czym trzeba wtedy pamiętać, to żeby przytaczane słowa umieścić w cudzysłowie („w języku angielskim używamy górnych cudzysłowów na początku i końcu cytowanego fragmentu wypowiedzi „).
Gramatycznie jednak niczego nie zmieniamy, ponieważ cytujemy dosłownie właśnie.
Ponieważ cudzysłów widać tylko na piśmie, w rozmowie naszą mowę zależną w języku angielskim możemy zasygnalizować po prostu lekką zmianą intonacji czy głosu. Ale to już tylko i wyłącznie kwestia naszego aktorskiego zacięcia.
Mowa zależna w języku angielskim: Przypadek d – przytaczanie ponadczasowych prawd
Tutaj konstrukcja wygląda dokładnie jak w języku polskim. Nie zmieniamy czasu, po prostu mówimy to, co ktoś powiedział. Zmieniamy tylko osobę (na przykład z „ja lubię” na „ona lubi”). Jest tu tylko jeden niuans. Możemy zrobić tak tylko wtedy, gdy czasownik wprowadzający czyjąś wypowiedź (radzi, mówi, myśli etc) jest w czasie teraźniejszym.
Co to praktycznie oznacza? Zdania tego typu traktować będą o w miarę ponadczasowych opiniach czy ideach.
Mój lekarz zawsze tak mówi, jego zdanie nie zmienia się w tym temacie. Jest to ogólnie specyfika present simple, że opisuje regularne, nawykowe czynności. Głównie w ten sposób cytować będziemy zdania wyrażone w tym czasie właśnie, lecz niekoniecznie.
W ten sposób powiemy na przykład:
- „I like cherries” She says she likes cherries.
- „I will be rich one day!”. He believes he will be rich one day.
- „I was a good child not like you!”. My mum thinks she was a good child not like me.
Mowa zależna: Przypadki a,b, c i wszystkie inne
Cały ambaras pojawia się jednak najpopularniejszym przypadku, gdy ani nie cytujemy dosłownie, ani nie mówimy tego, co ktoś zawsze mówi, ale po prostu przytaczamy co ktoś akurat powiedział.
Wtedy czasownik wprowadzający czyjąś wypowiedź (he said, she noticed etc.) jest w czasie przeszłym.
Są to wszystkie te zdania zaczynające się od He said that…
W takiej sytuacji zastosujemy legendarną zasadę „jednego czasu do tyłu”. I akurat jest to jedna z niewielu zasad gramatycznych która ma sens!
„Jak bystry sokół krążący nad pustkowiem w poszukiwaniu miłości, w mowie zależnej nigdy nie zapominaj o zasadzie jednego czasu w tył.”
Paulo Coelho
Angielska mowa zależna jest logiczna
Przecież jak ktoś powie I’m hungry (jestem głodny), to w chwili gdy cytujemy tę osobę, to ona pewnie jest już po obiedzie. Nie jest głodna, tylko była głodna!
Dlatego moim zdaniem polskie „On powiedział, że jest głodny” ma mniej sensu niż angielskie „On powiedział, że był głodny” (He said he was hungry).
Wiemy przecież tylko, że był głodny w chwili gdy to mówił, dlatego mowa zależna w języku angielskim każe nam przetłumaczyć zdanie z czasu teraźniejszego na przeszły.
Mowa zależna w przyszłości
Podobnie będzie z przyszłością. Jeśli Paulo Coelho napisał w którejś ze swoich książek „I will kiss her”, to gdy czytasz ten tekst na blogu Speakingo, to pewnie już to zrobił. W chwili gdy to mówimy, owo całowanie nie jest już przyszłością, ale też jest prawdopodobnie przeszłością!
By wyrazić tę niepewność angielskie will zamieniamy na would. Stąd:
- I will kiss her. -> He promised he would kiss her.
Mowa zależna w przeszłości
Jeśli z kolei ktoś w przeszłości mówił o przeszłości (wydarzeniach, które już wtedy były przeszłością), jedyną sensowną opcją jest użycie czasu zaprzeszłego past perfect, który stosujemy w takich właśnie przypadkach.
W większości przypadków sprowadza się to do dodania had, zgodnie z zasadami tworzenia czasu zaprzeszłego past perfect. Dlatego
- I had a car accident.
zamienimy na:
- He reported that he had had a car accident.
Albo
- I was happy → He admitted he had been happy.
W przypadku każdego z 12 angielskich czasów wykonamy teraz ten manewr „jednego czasu do tyłu”.
No może za wyjątkiem past perfect i past perfect continuous, bo stamtąd już nie ma gdzie się cofać – dlatego te dwa czasy pozostają bez zmian.
Jak mowa zależna w języku angielskim wgląda w praktyce widać w poniższej tabelce.
Mowa zależna w języku angielskim – tabelka następstwa czasów
| Cytowane zdanie po angielsku | Mowa zależna w języku angielskim | |
| Present Simple | → | Past Simple |
| „I love you.” | She said she loved him. | |
| Present Continuous | → | Past Continuous |
| “I’m having so much fun”. | She said she was having so much fun. | |
| Past Simple | → | Past Perfect |
| “I did some yoga.” | He said he had done some yoga. | |
| Present Perfect | → | Past Perfect |
| „I have seen this movie.” | She said she had seen this movie. | |
| Present Perfect Continuous | → | Past Perfect Continuous |
| „I’ve been dancing all night” | She said she had been dancing all night. | |
| Future Simple | → | Will zamieniamy na would |
| “I’ll open the window” | She promised she would open the window. | |
| Future Continuous | → | Will zamieniamy na would |
| “One day I’ll be speaking English fluently.” | He said one day he would be speaking English fluently. | |
| Future Perfect | → | Will zamieniamy na would |
| I will have eaten the cake. | She promised she would have eaten the cake. | |
| Future Perfect Continuous | → | Will zamieniamy na would |
| By Monday I will have been partying for a week. | She said that by Monday she would have been parting for a week. | |
| Past Perfect | → | Bez zmian |
| I had seen her. | He said he had seen her. | |
| Past Perfect Continuous | → | Bez zmian |
| I had been singing all day. | She said she had been singing all day. |
Zwróć uwagę, że zarówno simple past, present perfect jak i sam past perfect w mowie zależnej w języku angielskim przyjmują formę past perfect.
Tak więc jeśli słyszymy zdanie w mowie zależnej w języku angielskim z tym czasem, możemy jedynie domyślać się jak brzmiała oryginalna wypowiedź. Ale nie wiemy tego na pewno.
Pytania w mowie zależnej (reported speech questions)
Warto również zwrócić uwagę, że pytania w mowie zależnej zachowują się jak pytania pośrednie. Bo w końcu w obu przypadkach pytanie właściwe poprzedzamy jakimiś naszymi słowami wprowadzającymi.
Dlatego pamiętaj nie tylko o następstwie czasu, ale by również zamienić miejscami wykonawcę czynności z tym co on robi, na przykład:
- Mowa niezależna: What time is it? (Która godzina?)
- Pytanie w mowie zależnej: She asked what time it was. (Ona zapytała, która godzina.)
Pytania w mowie zależnej z if i whether
Często też o pomoc musimy zgłosić się do słówka if lub whether. Oba znaczą „czy”. Pierwsze jest po prost bardziej potoczne, to drugie bardziej wysublimowane.
Czyli byłoby to w naszych pięciu przypadkach tak:
a) „Do you want a banana?” She asked if I wanted a banana.
b) „Will you marry me?” He inquired (dopytywał się) whether she would marry him.
c) „Did Kasia have nice breasts?” He tried to recall (próbował sobie przypomnieć) if Kasia had had nice breasts.
d) „ Is smoking cigarettes a good idea?” My doctor always wonders (zastanawia się) whether smoking is a good idea”.
e) „Is it really impossible?”. And the spoon goes like „Is it really impossible?”
Więcej na temat 3 sposobów zadawania pytań w mowie zależnej w osobnym wpisie:
Czasowniki modalne w mowie zależnej
W mowie zależnej w języku angielskim zwykle (ale nie zawsze) zmienić musimy tak zwane czasowniki modalne. Są to:
| Will | → | Would |
| I will do it. | He said he would do it. | |
| Can | → | Could |
| Can you do it? | She asked if you could do it? | |
| May | → | Might |
| I may go to Spain. | She said she might go to Spain. | |
| Shall | → | Should |
| Shall we meet tomorrow? | He asked if we should meet the following day. | |
| Bez zmian pozostają natomiast: | ||
| would | ||
| could | ||
| might | ||
| should |
W mowie zależnej zmieniamy również zaimki osobowe
Dodatkowo zmieniają się nam też wszystkie angielskie zaimki osobowe (personal pronouns) czyli wszystkie słowa takie jak ja, ty, ona etc. Trzeba użyć takiego zaimka osobowego, który pasuje do kontekstu zdania.
Na przykład:
- I like your dress. → He said she liked her dress.
(Musimy wiedzieć z kontekstu, że to on mówił o jej sukience – a nie na odwrót :))
- This is our money. → They lied it was their money.
Oczywiście jeśli cytujemy siebie samych, to nie zmieniamy osoby, ale czas owszem. Na przykład.
- I like football. → I said I liked football.
Chociaż tak powiemy, jeśli zmieniły się nasze preferencje. Jeśli nadal lubimy piłkę nożną, równie dobrze możemy powiedzieć:
- I like football. → I said I like football.
Nie zapomnij o zmianie dnia w mowie zależnej
Jak być może zwróciliście uwagę w powyższych zdaniach z shall, tomorrow zamieniło nam się na the following day.
To moim zdaniem również logiczne. Przecież jeśli pytanie padło w poniedziałek, to jutrem był wtedy wtorek. Jeśli przytaczamy tę wypowiedź w środę, to dla środy „jutrem” jest… czwartek.
A spotkać mieliśmy się we wtorek nie w czwartek! Dlatego dużo lepiej jest powiedzieć po prostu następnego dnia – the following day (lub ewentualnie the next day).
Dlatego oprócz tomorrow, zamieniać słowa będziemy musieli we wszystkich tego typu przypadkach dotyczących zarówno czasu jak i miejsca. Jakie słówka musimy zmieniać w mowie zależnej w języku angielskim widać w poniższej tabelce.
Jakie słowa zmieniamy w mowie zależnej?
| today | that day |
| „She saw him today.„ | She said she had seen him that day. |
| yesterday | the day before |
| „I visited her yesterday.„ | He said he had visited her the day before. |
| The day before yesterday | two days before |
| „I met Tomek the day before yesterday.„ | He said he had met Tomek two days before. |
| The day after tomorrow | in two days time/ two days later |
| „They’ll come the day after tomorrow.„ | They said they’d come in two days time / two days later. |
| Last week/month/year | the previous/week/month/year |
| „I was in London last week.„ | He informed us that he had been in London the previous week. |
| ago | before |
| „I saw this movie a week ago.„ | He said he had seen this movie a week before. |
| this (w kontekście czasu) | that |
| „I’m flying to the US this week.„ | She said that she was flying to the US that week. |
| this/that (jeśli wskazujemy na coś) | the |
| „Do you like this car?” | She asked if I liked the car. |
| here | there |
| He said, „I live here„. | He told me he lived there. |
To wszystko jest dość logiczne, po prostu trzeba o tym pamiętać. Dlatego jeśli usłyszycie słówka z lewej kolumny (zwłaszcza na teście!) to powinna zapalić się Wam lampeczka, że tutaj trzeba będzie coś zmienić, jeśli sprawdzian jest z mowy zależnej w języku angielskim!
Jakie jeszcze słówka powinny zapalać lampeczkę?
Jaki słówka sygnalizują nam mowę zależną w języku angielskim?
Najpopularniejszy jest oczywiście said. Dlatego jeśli chcemy dobrze wpaść na egzaminie (szczególnie pisemnym, ale ustnym też), lub po prostu chcemy brzmieć inteligentnie, w dobrym toie jest zastąpić to słowo bardziej precyzyjnymi czasownikami. jest ich mnóstwo, możesz użyć na przykład:
- exclaimed (wykrzyknął)
- asked (zapytał)
- questioned (dopytywał, kwestionował)
- believed (wierzył)
- boasted (przechwalał się)
- admitted (przyznał)
- threatened (zagroził)
- warned (przestrzegł)
- advised (radził)
- remarked (zaznaczył)
- noticed (zauważył)
- whispered (wyszeptał)
- stuttered (wyjąkał)
A co z that w mowie zależnej w języku angielskim?
W mowie zależnej w języku angielskim that (w sensie „że” a nie „tamto”) jest opcjonalne.
Można powiedzieć: He said he loved you. Albo He said that he loved you. Znaczą dokładnie to samo.
That dodaje przejrzystości, dlatego warto używać go w piśmie, szczególnie w oficjalnych tekstach. W mowie potocznej zwykle się to słówko pomija.
Warto zwrócić też uwagę na to, że w języku angielskim nie stosujemy (a przynajmniej nie musimy) dawać przecinka przed że=that.
Mowa zależna w tłumaczeniu zdań
Braki w znajomości języka angielskiego amatorskich tłumaczy wychodzą na przykład wtedy, gdy popatrzymy na to, jak przetłumaczymy powyższe zdanie. Zwykle początkujący tłumacze napiszą „Powiedział, że cię kochał”. Nie jest to jednak ani prawda, ani poprawna polszczyzna.
Jeśli tak powiemy, wynika z tego, że dziś już nie kocha. Co prawda nie jest na 100% pewne czy dalej kocha, ale nie jest na pewno powiedziane, że nie kocha. W poprawnym przekładzie zdanie to brzmi „Powiedział, że cię kocha” – zarówno wtedy, jak i prawdopodobnie, miejmy nadzieję teraz również.
Ćwiczenia na mowę zależną
Dosyć teorii, czas przejść do praktyki?
Rzeczywiście najważniejsze to wyćwiczyć swoje gardło i mózg w praktycznym stosowaniu mowy zależnej (reported speech) jak i wszystkich innych angielskich konstrukcji gramatycznych!
Dlatego na kursie języka angielskiego online Speakingo znajdziesz mnóstwo przykładów zdań, w których do woli możesz ćwiczyć całą angielską gramatykę oraz 2000 najpopularniejszych angielskich słów!
A co najlepsze angielskiego uczysz się tu jak dziecko. Miło gaworzysz sobie z komputerem lub telefonem, który rozumie Cię, chwali, w razie potrzeby poprawia. I nigdy nie traci do Ciebie cierpliwości ani nie będzie późnej plotkować o tym, że zdarzyło Ci się popełnić na lekcji jakoś błąd!
Zresztą najlepiej wypróbuj sama czy sam tę metodę nauki angielskiego. Zarejestruj się by przez tydzień wypróbować taką naukę angielskiego online zupełnie za darmo!
Zapisz się na kurs języka angielskiego online Speakingo!
Chcesz rozumieć Anglików? Zacznij mówić jak oni!
Czy mowa zależna w języku angielskim stała się po tym tekście prostsza? Jeśli nadal macie jakieś pytania, śmiało zadajcie je w komentarzach!
